از زمان ابداع پول، فعالیت‌های تقلبی در زمینه تولید و استفاده از پول نیز وجود داشته است. در طول هزاران سال، تبهکاران سعی داشته‌اند از اسکناس‌ها و سکه‌های تقلبی به‌عنوان واحد پول اصلی استفاده کنند. اما همچنان تشخیص اسکناس تقلبی یک چالش رایج محسوب می‌شود. ضمن آنکه امروزه تولید اسکناس‌های تقلبی از هر زمان دیگری پیچیده‌تر شده است و تشخیص و شناسایی آنها را دشوارتر می‌کند.
تاریخچه اسکناس تقلبی
پدیده استفاده از پول تقلبی یک مسئله تاریخی و مهم خواهد بود که از زمان شکل‌گیری اولین پول و سکه‌ها تا به امروز موردتوجه قرار گرفته است. از دوره‌های باستانی گرفته تا دنیای مدرن، افراد و گروه‌هایی به‌دنبال راه‌هایی برای تقلب و تقلید از ارزها و پول‌های متداول بوده‌اند.
پیشینه استفاده از پول تقلبی
استفاده از پول تقلبی به دوره‌های باستانی و تاریخی بازمی‌گردد. در آغاز، پیش از وجود پول کاغذی، جعل پول از طریق مخلوط‌کردن فلزات پایه با طلا یا نقره رایج بود. این فرایند، به‌عنوان “آلیاژسازی” شناخته می‌شد و به تقلید از ارزش فیزیکی معادن گران‌بها به‌منظور تولید پول تقلبی صورت می‌گرفت.
جعل پول در طول جنگ جهانی دوم
در دوران جنگ جهانی دوم، پدیده جعل پول به‌صورت گسترده‌تری مشاهده شد. نازی‌ها به‌دنبال تضعیف ارزش پوند استرلینگ و دلار آمریکا بودند. برای این منظور، تلاش کردند تا پوندها و دلارهای تقلبی تولید کنند تا به‌عنوان ارزهای اصلی در تبادلات بین‌المللی قرار گیرند.
روش‌های جعل پول در دوران مدرن
با پیشرفت فناوری و تکنولوژی، روش‌های جعل پول نیز تغییر کرده‌اند. یکی از جدیدترین روش‌ها، استفاده از پرینترهای پیشرفته برای چاپ اسکناس‌های تقلبی است. در این روش، افراد یا گروه‌های تقلبی توانایی چاپ اسکناس‌های شبیه به پول‌های قانونی را دارند که باعث تشدید چالش‌ها برای نظام مالی و اقتصادی می‌شود.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی
استفاده از پول تقلبی نه‌تنها بر اقتصاد و تجارت بلکه بر جامعه نیز تأثیرات منفی گذاشته است. جعل پول منجر به افزایش تورم، کاهش اعتماد عمومی به‌نظام مالی و افزایش فشار بر اجزای مختلف جامعه می‌شود. استفاده از پول تقلبی یک پدیده قدیمی محسوب می‌شود که تا به امروز ادامه داشته است و با گذر زمان روش‌های مختلفی برای جعل آن به‌کار گرفته می‌شود.
شناسایی اسکناس تقلبی
روش‌های گوناگونی برای تشخیص اسکناس تقلبی وجود دارد که توسط بانک‌ها، کسب‌وکارها و نهادهای مالی مورداستفاده قرار می‌گیرند. در ادامه مطلب به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
1. تصویر چهره روی پول
یکی از عوامل مهم در تشخیص اسکناس‌های تقلبی، کیفیت تصویر چهره افراد مشهور روی پول است. در اسکناس‌های اصلی، تصویر باید واضح و بادقت بالا باشد، درحالی‌که در تقلبی‌ها احتمال دارد جزئیات از دست بروند.
2. کیفیت چاپ نوشته‌ها
نوشته‌ها و عبارات روی اسکناس‌های اصلی باکیفیت بالا و تمیز چاپ می‌شوند. در اسکناس‌های تقلبی، اغلب کیفیت چاپ پایین‌تر است و جزئیات نوشته‌ها احتمال دارد مشخص نباشد.
3. کادربندی و ابعاد اسکناس
اسکناس‌های اصلی دارای کادربندی و ابعاد دقیقی هستند که باید رعایت شود. تقلبی‌ها ممکن است در این زمینه خطاهایی داشته باشند.
4. نحوه درج شماره‌سریال
شماره‌سریال در اسکناس‌های اصلی به‌صورت دقیق و قوی‌تر چاپ می‌شود. در تقلبی‌ها، این شماره می‌تواند نامنظم یا باکیفیت پایین باشد.
5. جنس کاغذ پول
کاغذ مورداستفاده در اسکناس‌های اصلی از جنس باکیفیت و خاصیت‌های امنیتی خاص تشکیل شده است که در تولید تقلبی‌ها به آن دقت نمی‌شود.
6. نخ امنیتی پول
اسکناس‌های اصلی دارای نخ امنیتی خصوصی هستند که در زیر نور مشاهده می‌شود. این ویژگی در تقلبی‌ها اغلب باکیفیت پایین‌تر یا کاملاً از دست‌رفته است.
7. واترمارک اسکناس
واترمارک یک ویژگی امنیتی محسوب می‌شود که با نگاه به اسکناس‌ها زیر نور ظاهر می‌شود. در اسکناس‌های اصلی، واترمارک واضح و قابل‌رؤیت است، اما در تقلبی‌ها احتمال دارد این ویژگی کمتر یا ناپدید باشد.
8. چاپ برجسته
برخی از اسکناس‌های اصلی دارای بخش‌هایی با چاپ برجسته هستند که با لمس قابل‌تشخیص خواهند بود. این ویژگی در اسکناس‌های تقلبی به‌صورت دقیق در نظر گرفته نشده است.
9. استفاده از دستگاه‌های تشخیص اسکناس تقلبی
این دستگاه‌ها با استفاده از فناوری‌های مختلفی مانند تشخیص واژگونی رنگ، امضاهای امنیتی و الگوهای ویژه، اسکناس‌های اصلی را از تقلبی تفکیک می‌کنند.
10. آشکارساز پول تقلبی با استفاده از اشعه ماورای‌بنفش
این روش از اشعه ماورای‌بنفش برای تشخیص ویژگی‌های امنیتی مخفی در اسکناس‌های اصلی استفاده می‌کند. این ویژگی‌ها به‌طور معمول در اسکناس‌های اصلی وجود دارند و در اسکناس‌های تقلبی کمتر یافت می‌شوند.
11. تشخیص مغناطیسی
اکثر اسکناس‌های اصلی دارای الگوهای مغناطیسی خاصی هستند که با استفاده از دستگاه‌های تشخیص مغناطیسی قابل‌تشخیص هستند. این روش معمولاً برای تشخیص اسکناس‌های تقلبی با چاپ مغناطیسی ناصحیح مورداستفاده قرار می‌گیرد.
12. استفاده از ردیاب‌های خودکار
ردیاب‌های خودکار با استفاده از تکنولوژی‌های نوری و مکانیکی، ترکیبی از عناصر امنیتی در اسکناس‌های اصلی را تشخیص می‌دهند و به کمک اشاره‌گرها و اندیکاتورها به کاربر اعلام می‌کنند که آیا اسکناس اصل است یا خیر.
استفاده از این روش‌ها به‌صورت ترکیبی در تشخیص اسکناس تقلبی از اسکناس واقعی مفید خواهد بود. در واقع، دستگاه‌های تشخیص پول تقلبی و فناوری‌هایی مانند آشکارساز پول جعلی باعث بهبود قابلیت تشخیص اسکناس‌های جعلی شده‌اند.
مجازات چاپ و جعل اسکناس تقلبی
نهاد مسئول تولید و انتشار پول در ایران بر عهده بانک مرکزی است و در صورتی که افراد یا سازمان‌هایی دیگر بدون اجازه این نهاد، اقدام به تهیه یا ترویج پول رایج نمایند، بر اساس ماده 525 قانون مجازات اسلامی مرتکب جرم شده‌اند.
بر اساس این ماده هرکس اسکناس رایج داخلی و برگه‌های معتبر بانکی مانند چک، سفته و … را جعل نماید، یا با آگاهی به اینکه این اوراق جعلی و یا فاقد اعتبار هستند، اقدام به پخش آنها در داخل یا خارج از کشور کند، علاوه بر اینکه باید ضرر و زیان وارده را پرداخت نماید، به حبس یک الی ۱۰ سال محکوم می‌شود.
جمع‌بندی
شناسایی اسکناس جعلی امری مهم برای حفظ اعتبار و امنیت اقتصاد جامعه است. از زمان ابداع پول، تبهکاران تلاش بی‌وقفه‌ای برای تولید و ترویج اسکناس‌های تقلبی داشته‌اند که این موضوع باعث اخلال در سیستم اقتصادی می‌شود. برای تشخیص اسکناس تقلبی از راه‌های مختلفی مثل: تصویر چهره و کیفیت چاپ نوشته‌ها گرفته تا نخ امنیتی و واترمارک، می‌توان بهره برد.
