کاغذ اسکناس در برابر اثرات منفی عوامل محیطی کاملا مقاوم نیست. هرگونه اقدام سهل‌انگارانه می‌تواند به اسکناس آسیب برساند و از قابلیت جمع‌آوری و ارزش مالی آن بکاهد. برای حفظ ظاهر مناسب آن، لازم است تمام شرایط برای نگهداری مناسب رعایت شود. در این راستا اول از همه برای نگهداری اسکناس باید از قراردادن آن در محیطی با رطوبت زیاد، آلودگی، تا شدن اتفاقی و پارگی اجتناب کنید.
طول عمر اسکناس چقدر است؟
طول عمر اسکناس بین یک تا پنج سال است. مدت‌زمان ماندگاری آن تا حدی به نحوه برخورد عموم با آن بستگی دارد. مثلا آیا از کیف پول استفاده می‌کنیم یا آن را در جیب خود نگه می‌داریم. در واقع، فرسودگی اسکناس‌ها در طول چرخه نقدینگی از مرتب‌سازی مکرر توسط سیستم‌های خودکار گرفته تا توزیع دستگاه‌های خودپرداز ادامه می‌یابد.
آمارها نشان می‌دهد که طی پنج سال گذشته تعداد اسکناس‌های در گردش از 5 تا 7 درصد در هر سال افزایش‌یافته است. در سطح جهان اکنون بیش از 576 میلیارد اسکناس در گردش بوده که میانگین عمر آنها از 12 ماه تا چند سال متغیر خواهد بود. سالانه حدود 150 میلیارد اسکناس به‌جای اسکناس‌های فرسوده خارج شده از گردش چاپ می‌شود.
امروزه اسکناس‌ها محصولاتی با فناوری پیشرفته هستند که دارای ویژگی‌های امنیتی بسیار و متعددی هستند. قبل از اینکه اسکناس وارد گردش شود، مراحل تولید و تست‌های امنیتی متعددی را پشت سر می‌گذارد. پس از تولید زیرلایه اسکناس و ادغام عناصر امنیتی در کاغذ، چاپ و بازرسی، سپس برش و بسته‌بندی اسکناس‌های تمام شده صورت می‌پذیرد.
تمامی عواملی که بر مدت زمانی که اسکناس می‌تواند در گردش بماند توسط بانک‌های مرکزی در هنگام تعیین مشخصات طراحی و تولید اسکناس‌های جدید موردتوجه قرار می‌گیرد.
عوامل موثر بر طول عمر اسکناس
اگر از علاقه‌مندان به جمع‌آوری پول کاغذی هستید و می‌خواهید برای مدت طولانی اسکناس‌های خود را نگه دارید باید یاد بگیرید چگونه آنها را به‌درستی نگهداری کنید. حفظ پول کاغذی کار چندان دشواری نیست و اگر به‌درستی انجام شود، این اسکناس‌های ارزشمند را برای سال‌های آینده خواهید داشت.
قبل از هر چیز باید بدانیم که ماده اصلی اسکناس، کاغذ است که بر روی آن جوهر چاپ می‌شود. اگر پول را به طور نامناسب نگهداری نکنید، احتمالا با مشکلاتی مانند محوشدن جوهر، رطوبت و کپک‌زدگی و پارگی آن مواجه خواهید شد. بنابراین هنگام نگهداری اسکناس باید از آن در مقابل رطوبت، تغییر رنگ (عمدتا به دلیل اکسیداسیون)، کپک، حشرات و درجه حرارت بالا محافظت کرد. در زیر عوامل تاثیرگذار بر طول عمر اسکناس بیان شده است.
رطوبت
کاغذ جاذب رطوبت است. این بدان معنی خواهد بود که رطوبت را از محیط اطراف خود جذب می‌کند. رطوبت می‌تواند کاغذ را متورم و آن را کدر کند. در بدترین حالت رطوبت باعث ایجاد کپک همراه با مجموعه‌ای از تخریب‌های شیمیایی بر روی اسکناس خواهد شد.
مهم‌ترین نکته در نگهداری اسکناس این است که از ریختن مایعات روی اسکناس جلوگیری کنید و آن را در اتاقی با رطوبت بالا نگهداری نکنید. زیرا این امر می‌تواند منجر به لایه‌برداری الیاف و شل‌شدن آن پس از خشک‌شدن شود. ریختن مایعات دیگر به‌غیر از آب‌روی اسکناس به‌احتمال زیاد آن را کاملا خراب می‌کند.
توصیه می‌شود اسکناس‌های خود را در محیطی با رطوبت متعادل (30-60٪) نگهداری کنید، زیرا یک محیط بیش از حد خشک نیز می‌تواند منجر به خشک‌شدن کاغذ شود.
اسکناس نباید در معرض نور مستقیم خورشید باشد. توصیه نمی‌شود اسکناس‌های خود را در اتاق زیر شیروانی یا زیرزمین نگهداری کنید، زیرا گرما یا رطوبت بیش از حد بر کیفیت مواد تاثیر منفی می‌گذارد. توصیه می‌شود دمای محل نگهداری بیشتر از 75 درجه فارنهایت نباشد.
درجه حرارت
اگر اسکناس برای مدت طولانی در معرض دمای بالا قرار گیرد، اجزای پوشش محافظ اسکناس در نهایت تبخیر خواهند شد. این شرایط ممکن است محافظت از اسکناس را در برابر سایر عوامل نامطلوب ضعیف کند. دمای ایده‌آل برای نگهداری اسکناس 18-22 درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته می‌شود.
نور خورشید
هنگام نگهداری اسکناس به محافظت از آن در برابر نور توجه کنید. همه در زندگی متوجه چنین پدیده‌ای شده‌اند، یعنی لباس‌ها یا کاغذهایی که به مدت طولانی در معرض نور خورشید بوده‌اند کدر می‌شوند. این امر به‌ویژه در مورد اسکناس نیز صادق است.
بنابراین جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و جلوگیری از تغییرات نوری بسیار شدید از موارد بسیار مهمی است که در نگهداری پول باید به آنها توجه کرد.
نور ماورابنفش خورشید، لامپ‌های رشته‌ای و لوله‌های فلورسنت باعث زردی، محوشدن و ضعیف‌شدن الیاف کاغذ می‌شوند.
هنگامی که اسکناس در معرض پرتوهای فرابنفش مستقیم قرار می‌گیرد، رنگ آن به‌سرعت محو می‌شود و رنگ مایل به زرد پیدا می‌کند. شما نباید مجموعه اسکناس‌های خود را برای مدت طولانی روی طاقچه یا در یک مکان باز نگهداری کنید.
خاک
اسکناس هنگامی که در معرض میکروارگانیسم‌های خاص، به‌ویژه در یک محیط مرطوب قرار می‌گیرد، کپک روی کاغذ آن ظاهر می‌شود. دلیل آن حتی ممکن است عامل پیش‌پاافتاده‌ای مانند تماس با دست‌های کثیف باشد. بنابراین توصیه می‌شود هنگام دست‌زدن به اسکناس، دستان خود را کاملا بشویید یا از دستکش استفاده کنید.
عوامل فیزیکی
در نگهداری اسکناس باید بسیار بااحتیاط کار شود. گاهی اوقات حتی کوچک‌ترین خمیدگی می‌تواند ارزش آن را کاهش دهد.
ازآنجایی که دست انسان حاوی عرق و کثیفی است، عرق و خاک هنگام برداشتن اسکناس به آنها می‌چسبد. این موارد باعث اکسید یا آلوده‌شدن اسکناس‌ها خواهد شد و خسارات اقتصادی به کلکسیونرها وارد می‌کند. بنابراین هنگام دست‌زدن به اسکناس باید از دستکش استفاده کنید تا عرق یا کثیفی آن را آلوده نکند.
روش‌های نگهداری اسکناس
یکی از راحت‌ترین وسایل برای نگهداری اسکناس، آلبوم‌های دارای برگه‌های قابل‌تعویض مانند آلبوم‌های مخصوص تمبر هستند (هر برگه می‌تواند تا 5 اسکناس را ذخیره کند). یک کلکسیونر با کمک این وسیله می‌تواند تعداد زیادی اسکناس را در یک مکان نگه دارد و بدون هیچ مشکلی به نمایش بگذارد.
هنگام انتخاب صفحات برای آلبوم، به گزینه‌های متراکم‌تر ساخته شده از پلاستیک شفاف، با کمترین محتوای PVC دقت کنید. برای راحتی کار می‌توان ورقه‌های مات را بین برگه‌های اسکناس قرار داد.
استفاده از پاکت‌های کاغذی برای نگهداری پول کاغذی توصیه نمی‌شود. پاکت‌های کاغذی اسیدی هستند و باعث خراب‌شدن اسکناس‌های شما خواهند شد. حتی در صورت استفاده از جعبه‌های مقوایی به دنبال نمونه‌های “بدون اسید” یا “بافر” روی برچسب محصول باشید.
نکات مفید در نگهداری اسکناس
– به‌هیچ‌وجه اسکناس‌ها را در لای کتاب‌ها قرار ندهید. جوهر از صفحه به‌راحتی روی اسکناس چاپ می‌شود.
– سعی نکنید اسکناس را با اتو صاف کنید. این کار تاثیر مضر روی رنگ اسکناس خواهد داشت.
– به مجموعه‌داران توصیه می‌شود که گاهی اسکناس‌ها را از آلبوم بیرون بیاورند و برای چند دقیقه در هوای آزاد بگذارند.
– سعی نکنید خودتان اسکناس را با کمک وسایل تهاجمی تمیز کنید. بهتر است این کار را به یک متخصص بسپارید.
– استفاده از محصولات ضد حشره مانند قرص سوسک‌کش هنگام نگهداری پول کاغذی توصیه نمی‌شود. زیرا اسکناس بوی این مواد شیمیایی را جذب می‌کند. برای نگهداری اسکناس تنها کاری که باید انجام دهید این است که محیط نگهداری را خشک و تمیز نگه دارید تا مشکل حشره‌ها حل شود.
جمع‌بندی
نگهداری اسکناس کار ساده اما حساسی است. زیرا عوامل مختلفی وجود دارد که بر عمر پول کاغذی تاثیر می‌گذارد. به طور خلاصه نکات زیادی در حفظ اسکناس وجود دارد که باید به آن توجه کرد. اگر اسکناس‌ها را در مکانی خشک، با نور ملایم و بدون حشره قرار دهید، 80 درصد از خطرات آسیب به آن را می‌توانید از بین ببرید.
