جوهر چاپ اسکناس دارای ویژگی‌های خاصی است. این جوهرها دارای مقاومت در برابر سایش و محوشدن هستند و در هنگام بررسی عوامل تشخیص اسکناس تقلبی قابلیت درخشش دارند. ترکیب و فناوری ساخت جوهر برای چاپ پول کاملا پیچیده می‌باشد. این فناوری در کشور ما وجود ندارد. بنابراین بانک مرکزی آن را از کشور سوئیس خریداری می‌کند.
جوهر امنیتی برای اسکناس
جوهرهای مورداستفاده در چاپ اسکناس با جوهرهای مشابه در دستگاه‌های چاپ تجاری متفاوت هستند. جوهر چاپ اسکناس از موادی با مشخصات فنی خاص ساخته شده‌اند. مانند:
– ثبات رنگ بالا در طول دوره‌گردش اسکناس
– چسبندگی قوی به الیاف کاغذ
– به سختی پاک‌شدن از سطح پول حتی در بدترین شرایط
جوهرهای مورداستفاده در اسکناس بر اساس فرایند چاپ به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
1. جوهرهای افست:
این نوع مرکب در مرحله اول چاپ اسکناس در پس‌زمینه کاربرد دارد.
2. مرکب‌های Intaglio:
جوهرهایی هستند که در چاپ مرحله دوم به کار گرفته می‌شوند. این مرکب با پایه حلالیت آب بوده و پس از خشک شدن ضد آب می‌گردند.
3. جوهرهای شماره‌گذاری:
جوهرهایی که برای چاپ شماره‌سریال و سایر عناصر روی اسکناس نقش دارند.
4. جوهرهای سیلک اسکرین:
مرکب‌هایی که در چاپ قسمت‌های متغیر نوری با پایه‌های مغناطیسی اضافه می‌شوند.
انواع جوهر چاپ اسکناس
برای چاپ اسکناس از جوهرهای مختلفی استفاده می‌شود که همگی در افزایش ایمنی و ویژگی‌های ضدسرقت آن نقش دارند. این جوهرها در دستگاه‌های چاپ معمولی قابل‌استفاده نیستند. جوهر متغیر نوری، جوهر مغناطیسی و جوهرهای جلوه ویژه از انواع متداول مورداستفاده در پول کاغذی به شمار می‌روند.
جوهر متغیر نوری (OVI)
(OVI) جوهر تغییر رنگ نیز نامیده می‌شود. این نوع جوهر یک اقدام ضد جعل است که در بسیاری از اسکناس‌های اصلی (مدرن) و همچنین سایر اسناد رسمی (مثلا مجوزهای حرفه‌ای) کاربرد دارد.
این جوهر چاپ اسکناس بسته به زاویه اسکناس دو رنگ متمایز را نشان می‌دهد. OVI به‌عنوان یک اقدام ضد جعل مفید است، زیرا به‌طور گسترده در دسترس نیست و در چاپ امنیتی به‌کار گرفته می‌شود.
جوهرهای تغییر رنگ، بسته به زاویه تابش به سطح، طول‌موج‌های مختلف را در نور سفید به‌طور متفاوت منعکس می‌کنند.
خود جوهر شفاف است و اثر آن تنها به دلیل شکست نور حاصل می‌شود. این فناوری توسط شیمی‌دان معروف راجر فیلیپس توسعه یافت و موردپسند دولت قرار گرفت. همچنین بیش از 17 میلیون دلار برای بهبود و توسعه بیشتر آن اختصاص داد. بااین‌حال وی این ایده را در سال 1985 میلادی رها کرد، زیرا به پول زیادی برای تجهیزات اضافی نیاز داشت. با وجود این، فیلیپس به کار خود ادامه داد و در سال 1996 از آن برای اولین‌بار در ایالات متحده استفاده شد.
جوهر مغناطیسی متغیر نوری
جوهر مغناطیسی متغیر نوری (OVMI) که SPARK نیز نامیده می‌شود، دارای جلوه‌های بصری بر اساس خواص مغناطیسی است. با کج‌شدن اسکناس حرکت یک نوار نور روشن روی آن رخ می‌دهد و رنگ آن تغییر می‌کند. این نوع جوهر برای اسکناس‌های یورو، رئال برزیل، روبل روسیه و… به کار می‌رود.
شرکت‌های چاپ اسکناس طیفی از طرح‌های پیچیده از رنگین کمانی تا نوری را ارائه می‌دهند که همه آنها چاپ روی صفحه هستند. جوهرهای جلوه ویژه در رنگ‌های مختلف موجود بوده و به شکل راه‌راه یا ترکیبی از این دو روی اسکناس قابلیت استفاده دارند.
جوهرهای چاپ تعاملی
این نوع جوهر یک ویژگی امنیتی تعاملی برای اسکناس‌ها بر اساس تایید است که به طور فعال توسط کاربر با جلوه‌های نوری غیرعادی فعال می‌شود. این جوهر چاپ اسکناس رنگ‌دانه‌هایی با کارایی بالا دارد که امکان تغییرات برگشت‌پذیر بین دو حالت رنگ را فراهم می‌کند. میکرو کپسول‌های بسیار مقاوم این رنگ‌دانه‌ها را بدون محدودیت انعطاف‌پذیری در خود محصور می‌کنند. این جوهر در نور روز و نورهای UV متفاوت به نظر می‌رسد، این جوهر یک مانع دیگر برای جعل‌کننده است.
جوهر فلورسنت
جوهرهای فلورسنت دارای رنگ‌دانه‌هایی هستند که توانایی بالایی در جذب انرژی فرابنفش دارند و بلافاصله این انرژی را به صورت طیف مرئی ظاهر می‌کنند. این محصول از ترکیبات مختلف با رزین جاذب UV حاصل می‌شود.
این مرکب در چاپ افست بخش‌هایی از زمینه در اسکناس‌های کشورمان نیز بکار رفته است. این جوهر در زیر اشعه ماورای‌بنفش، بازتاب نور شدیدی دارد و به رنگ‌های سبز و آبی فسفری تغییر پیدا می‌کند. در برخی از اسکناس‌ها، چاپ شماره‌ها با استفاده از مرکب قرمز فلورسنت انجام می‌شود.
جوهر چاپ اسکناس در دلار آمریکا
جوهری که برای چاپ ارز کاغذی در ایالات متحده استفاده می‌شود توسط وزارت خزانه‌داری این کشور فرموله شده است. فرمول مخفی مورداستفاده برای تولید جوهر نیز شکل دیگری از اقدامات ضد جعل به‌حساب می‌آید که در تولید ارز کاغذی این کشور کاربرد دارد.
پشت هر اسکناس معمولا جوهر سبز مخصوص به‌کار می‌رود که در ابتدا چاپ می‌شود. در قسمت جلوی اسکناس از جوهرهای مختلفی بهره می‌برند که بستگی به رقم اسکناس تولید شده دارد. این می‌تواند شامل جوهر سیاه، جوهر تغییر رنگ و جوهر مغناطیسی باشد.
جمع‌بندی
جوهر چاپ اسکناس یک نوع جوهر بسیار خاص است. کپی یا جعل پول با این جوهرها بسیار دشوار خواهد بود. این مرکب‌ها در برابر عوامل مختلف محیطی مقاومت بالایی دارند و محو نمی‌شوند. در اسکناس‌های کشورهای مختلف از جوهرهای مختلفی مانند مغناطیسی، فلورسنت، متغیر نوری و… استفاده می‌شود.
