پول تاثیر زیادی بر زندگی انسان‌ها دارد. سابقه ضرب سکه و تولد پول به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. در طی سال‌های مختلف، پول‌های مختلفی به وجود آمده‌اند و برخی واحدهای پولی منسوخ شده‌اند. شاید برای شما هم دانستن تاریخچه واحد پول ایران به ترتیب از ابتدا تاکنون جالب باشد و بخواهید بدانید که در طی سال‌های دور، چه پول‌هایی در ایران رواج داشتند.
درباره واحد پول ایران به ترتیب از ابتدا تاکنون چه می‌دانید؟
در طول سالیان گذشته، ایران شاهد تغییرات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی بوده است که تاثیرات چشمگیری بر واحد پول کشور داشته است. واحد پول ایران به ترتیب نیز در طول تاریخ تغییراتی را تجربه کرده است. از دوران هخامنشیان تا دوران صفویه، سکه‌ها و پول‌های مختلفی در ایران رواج داشت. برخی از این پول‌ها شامل درهم، دینار، تومان، شاهی و … بودند؛ اما با گذر زمان و تغییرات سیاسی و اقتصادی واحد پول نیز تغییر کرد.
در دوران قاجاریه، واحد پول تومان به‌عنوان واحد پول رسمی ایران تعیین شد؛ اما در سال‌های بعد، با تاثیرات جنگ جهانی دوم و تغییرات سیاسی پس از آن نیاز به تغییر واحد پول احساس شد. در سال ۱۳۳۲، رضاخان تصمیم به تغییر واحد پول ایران به ریال گرفت و تا به امروز، همچنان واحد پول ایران ریال است.
معرفی واحد پول ایران به ترتیب از گذشته تاکنون
همان‌طور که گفته شد، در طول تاریخ، واحد پول ایران تغییراتی را تجربه کرده است. در زمان قاجار، واحد پول رایج تومان و قران بود. تومان یک سکه طلا و قران معادل یک دهم تومان بود. در سال ۱۳۱۱، واحد پول کشور ایران به ریال تغییر کرد و ریال متولد شد. کلمه ریال به از زبان اسپانیایی و پرتغالی به ایران وارد شده است و ریشه لغت تومان به زبان مغولی برمی‌گردد. تا ابتدای حکومت پهلوی نیز از واحد پول تومان استفاده می‌شد؛ ولی رضاخان واحد پول کشور را به ریال تغییر داد.
دریک
دریک یکی از نخستین پول‌های رایج در ایران بود. تاریخچه دریک به حکومت هخامنشیان بازمی‌گردد. در آن زمان از این واحد پول به‌میزان زیادی استفاده می‌شد؛ بنابراین، دریک به سکه‌های طلای رایج در زمان هخامنشیان اطلاق می‌شود. بر روی این سکه‌ها، نقش یک کماندار حکاکی شده بود. دریک‌ها به‌عنوان واحد پول در زمان هخامنشیان و در دوران پادشاهی آن‌ها، یعنی از حدود سده ۶ قبل از میلاد تا حدود سده ۴ قبل از میلاد مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این سکه‌ها به‌عنوان نماد قدرت و ثروت هخامنشیان شناخته می‌شدند.
اسناد و سکه‌های باقی‌مانده از زمان‌های دور و آثار و شواهد به‌جا مانده از آن زمان نشان می‌دهد که در زمان هخامنشیان، دریک به‌عنوان یک سکه طلا متداول بوده و در مبادلات تجاری و مالی به کار گرفته می‌شد.
پشیز
پشیز یکی از نوع‌های پول در تاریخ ایران است که در دوران حکومت ساسانیان استفاده می‌شد. جنس سکه‌های پشیز از مس و برنز بود. این سکه‌ها دارای ارزشی معادل با پاپسی یا فلوس بودند. تاریخچه واحد پول ایران به ترتیب از گذشته تاکنون نشان می‌دهد که در زمان حکومت ساسانیان، از پول پشیز به‌عنوان واحد پولی ایران استفاده می‌شد.
این سکه‌ها به‌طور رایج در مبادلات تجاری و مالی استفاده می‌شدند. پشیزها دارای نقش‌ها و حکاکی‌های مختلفی بودند و بر روی آن‌ها تصاویری مانند پادشاهان، خدایان و نمادهای دیگر حکاکی شده بود. لازم به ذکر است که در گذشته، از نام‌هایی مانند پول سیاه، قاز، فلس و پاپسی برای پشیز استفاده می‌شد. در زبان عامیانه امروزی، پشیز به مفهوم چیز بی‌ارزش و ارزش کم اشاره دارد؛ درحالی‌که در گذشته، پشیز نام یک نوع پول ایرانی است.
چاو
در زمان حمله مغول‌ها به ایران واحد پول رسمی تغییر کرد و چاو به‌جای آن معرفی شد. چاو اولین نوع اسکناس کاغذی در ایران بود که در دوران حکومت مغول‌ها تولید می‌شد. این اسکناس‌ها به‌عنوان واحد پولی در انجام معاملات و تبادلات مالی در آن زمان به‌کار می‌رفتند. با معرفی چاو، مردم از این پول جدید برای انجام معاملات خود استفاده می‌کردند.
دینار
تاریخچه واحد پول ایران به ترتیب از گذشته تاکنون نشان می‌دهد که دینار، یک واحد پول با تاریخچه قدیمی است که در ایران رواج داشت. مبنای دینار، واحد پول روم شرقی بود که پس از فتح اراضی روم شرقی توسط مسلمانان، به‌عنوان نام واحد پولی ایران انتخاب شد.
در طول زمان، سلطنت‌ها و حکومت‌های ایرانی نیز همانند کشورهای عربی از دینار استفاده می‌کردند. با افزایش تورم و کاهش ارزش پول، واحدهای پولی بزرگ‌تری شکل گرفتند، اما همچنان بر مبنای دینار بودند.
محمودی
سکه صد دینار (صنار)، اولین واحد پول ایرانی است که توسط سلطان محمود غزنوی ضرب شد. این سکه به نام خودش «محمودی» شناخته می‌شد و نمادی از نیرو و قدرت سلطنت محمود غزنوی بود. سکه محمودی، علاوه بر ارزش اقتصادی، ارزش تاریخی و فرهنگی بالایی دارد.
شاهی
بررسی تاریخ تحول واحد پول ایران به ترتیب نشان می‌دهد که ایران در طول تاریخ شاهد ظهور و انحلال انواع پول‌ها بوده است. در زمان حکومت شاهان سامانی ماوراءالنهر، سکه‌های نقره به نام «شاهی» و «محمودی» پرکاربرد بودند. ارزش سکه شاهی، نصف یک محمودی بود. این سکه‌ها در طول یک دوره طولانی، به‌عنوان واحد پول مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
قران
در دوره صفوی، شاه عباس شروع به ضرب سکه‌هایی با ارزش ۲۰۰ دینار یا دو محمودی کرد. این سکه‌ها به‌عنوان واحد پول معتبری در آن زمان شناخته می‌شدند. همچنین، در اواخر قاجار و آغاز دوره پهلوی، واحد پولی به نام «قران» (هزار دینار) رایج بود؛ اما این واحد پولی عملا فقط به‌عنوان واحد محاسباتی بکار می‌رفت و هیچ سکه‌ای به نام قران ضرب نمی‌شد.
عباسی
بررسی تاریخ تحول واحد پول ایران به ترتیب نشان می‌دهد که در دوره صفوی، سکه‌هایی که به ارزش ۲۰۰ دینار یا دو محمودی ضرب می‌شدند که به نام «عباسی» معروف شدند. هنگامی‌که پرتغالی‌ها وارد ایران شدند، سکه‌های پرتغالی نیز در این منطقه رایج شدند. این سکه‌ها با نام «رئال» مطرح بودند و واحد پول بعضی از مستعمرات سابق پرتغال، مانند برزیل هنوز هم «رئال» نامیده می‌شود. ارزش یک رئال بر مبنای وزن آن، معادل ۱۱۷۵ دینار ایران بود.
نادری
در اواخر قرن هجدهم میلادی، نادر شاه قاجار نیز اقدام به ضرب سکه‌هایی کرد که با نام سکه «نادری» شناخته می‌شدند. جنس سکه‌های نادری از طلا و نقره بود و بر روی آن‌ها تصاویر شاه و عناصر نمادین دیگری ضرب می‌شد. این سکه‌ها به‌عنوان یک نماد از دوران حکومت نادر شاه و هنر سکه‌سازی آن دوره ارزش بالایی دارند.
تومان
تاریخچه واحد پول ایران به ترتیب حاکی از آن است که تومان به‌عنوان واحد پول رسمی ایران دارای تاریخچه‌ای پیچیده‌ای است. این واژه از لغت ترکی به معنای ده هزار به زبان فارسی وارد شده است. قبل از سال ۱۳۱۰ هجری شمسی، تومان معادل 10 هزار دینار بود.
در فاصله سال‌های ۱۷۹۸ تا ۱۸۲۵ میلادی، تومان معادل ۸ ریال و هر ریال معادل ۱۲۵۰ دینار بود. همچنین، قران واحدی برابر ۱۰۰۰ دینار یا یک‌دهم تومان بود. در سال ۱۹۳۲ میلادی (۱۳۱۰ هجری شمسی) نیز ارزش هر تومان معادل ۱۰ ریال شد و از آن زمان به بعد این واحد پولی متداول شد.
جمع‌بندی
مطالعه تاریخچه واحد پول ایران به ترتیب نشان می‌دهد که واحدهای پولی مختلفی در ایران رایج بوده است و حکومت‌های مختلف از واحدهای پولی متفاوتی استفاده می‌کردند. با روی کار آمدن حکومت پهلوی، ریال به‌عنوان واحد پول رسمی ایران شناخته شد که تا به امروز مورداستفاده قرار می‌گیرد.
